Ondergrondse geheimen: een schnelle uit Siegburg

Wim Tiri werkt als vrijwilliger in ons onroerenderfgoeddepot. Hij onderzocht enkele vondsten van de opgraving aan de Brepolssite in Turnhout en vertelt je samen met Stephan Delaruelle meer over deze bijzondere beker.

Een versierde schnelle uit Siegburg

Uit de opgraving op de voormalige Brepolssite aan de Baron Frans du Fourstraat komt deze ‘schnelle’ uit Siegburg. Een schnelle is een cilindrisch gevormde drinkbeker, die was afgedekt met een tinnen deksel. Dat is ook te zien op schilderijen uit de 16e eeuw, zoals dat van Joachim Beukelaer uit 1566.

Siegburg is gelegen aan de Sieg, een zijriviertje van de Rijn. In Siegburg werd vanaf ongeveer 1075 klinkend hard gebakken aardewerk (steengoed) geproduceerd. De klei kwam uit de directe omgeving en bestaat voor een groot deel uit kaolien waardoor er een fijnkorrelig (zuiver) lichtgrijs tot crèmekleurig baksel ontstond. In de ovens hadden de vlammen nog direct contact met het aardewerk, waardoor een oranje gevlamd uiterlijk ontstond.

Door de toenemende concurrentie in de tweede helft van de 15e eeuw nam de productie sterk af. Gelijktijdig zien we dat in Siegburg gebruik gemaakt gaat worden van plastische applicaties ter decoratie. Toen het Zweedse leger in 1684 de pottenbakkerswijk verwoestte, kwam er een einde aan de productie. De inquisitie versterkte dit nog eens: veel pottenbakkers waren namelijk protestants.

Opgraving Brepolssite

Op de schnelle staan 3 appliques met telkens centraal een medaillon met hierin een figuur. De gezichten van de personen aan weerszijden kijken naar de persoon in het midden. Allicht zijn dit de hoofden van drie historische figuren, die stonden voor heldenmoed en een voorbeeldfunctie hadden. In dit geval gaat het om drie heidense figuren: Alexander de Grote (links), Julius Caesar (midden) en Hector van Troje (met baard, rechts). Op andere vergelijkbare schnelles komen ook personen voor uit het Oude Testament (Jozua, koning David en Judas de Makkabeeër) of uit de christelijke geschiedenis (koning Arthur, Karel de Grote en Godfried van Bouillon).

De rand en het verticaal aangezet lintoor ontbreken. De schnelle kan gedateerd worden rond 1550‐1570.

Meer info

‘Monumenten en Archeologie 9’, p. 85 e.v.
Schilderij Joachim Beukelaer (1566): Collectie Rijksmuseum Amsterdam: http://hdl.handle.net/10934/RM0001.COLLECT.8097