Wim Tiri werkt als vrijwilliger in ons onroerenderfgoeddepot. Hij onderzocht vondsten van de opgraving aan de Brepolssite en vertelt meer over dit specifiek type aardewerk.
Koken op een middeleeuws vuur
We staan er tegenwoordig niet meer bij stil, op een kookvuur horen potten met een vlakke bodem. Dat was in de middeleeuwen wel anders. Dan werd er gekookt in een open vuur. Gegroeid uit de bolronde kogelpot ontstond rond 1300 de grape: een kookpot op drie poten met twee verticaal aangezette oren. Een driepoot dus.
[ngg src=”galleries” ids=”8″ display=”basic_thumbnail” thumbnail_crop=”0″]
Drie poten, twee oren
De drie poten gaven de grape een stabiliteit in het open vuur, en door de oren kon hij met een haal boven een vuur gehangen worden. Dit type kookpot was multifunctioneel, maar werd hoofdzakelijk gebruikt om voedsel in te bereiden. Dat de grape in het vuur stond, bewijst de zwarte aanslag die vaak aan de buitenzijde wordt aangetroffen.
De grape in aardewerk was dikwijls een nabootsing van een duurder voorbeeld in metaal, waarbij de oudste exemplaren vaak maar sporadisch aan de binnenzijde van glazuur voorzien zijn.
Vormen en maten
De oudste vormen zijn bol, hebben eenvoudige pootjes en hoekige ‘gotische’ oren. De 14e-eeuwse modellen hebben vaak klauwpoten (waarbij de poten licht ingeknepen zijn). Vanaf de tweede helft van de 15e eeuw neemt de vormvariatie bij de grape toe. Opvallend zijn de ribbels op de buik, de dekselgeul aan de rand en de worstvormige oren.
In de loop van de 16e eeuw krijgen de grapen een biconische (of geknikte) vorm. Aan het einde van de 17e eeuw worden de grapen breder, harder en beter geglazuurd.
Met de komst van de kachel in de loop van de 18e eeuw verdwijnt de grape snel. Deze vorm is immers niet geschikt voor de platte kachel. Hij zal dan ook worden vervangen door de ondiepe stoofpot met een vlakke bodem maar nog wel met twee verticaal aangezette worstoren.
De vette keuken
Op de prent met ‘de vette keuken’ van Pieter Bruegel zijn rechts in de haard drie grapen te zien, die door middel van een haal boven het vuur hangen.
Bij haast elk archeologisch onderzoek in Turnhout worden grapen gevonden. De hier getoonde modellen komen uit de opgraving ‘Brepols – Turnova’ en zijn te dateren tussen 1500 en 1575.
[ngg src=”galleries” ids=”8″ display=”basic_imagebrowser”]