Inventarisatie van het sgraffiti-erfgoed van Paul Cauchie in Turnhout voltooid
Het afgelopen jaar werkten de vrijwilligers van Tur’nouveau hard aan de inventarisatie van de sgraffitidecoraties van Paul Cauchie In Turnhout. Maar liefst 84 panelen werden nauwgezet overgetekend en overgezet op een definitieve kalk. Van deze kopieën op kalk werden planafdrukken gemaakt die binnenkort zowel in digitale als fysieke vorm geraadpleegd kunnen worden in het Stadsarchief van Turnhout.
Tur’Nouveau begon in 2021 met het kopiëren van de tekeningen, eerst op de gevels in de Mermansstraat, vervolgens in de Kerkstraat en de Graatakker. Vanaf 2023 kregen de vrijwilligers extra logistieke en financiële steun van Erfgoed Noorderkempen en de Stad Turnhout waardoor het overtekenen veel vlotter kon verlopen. De stad stelde een hoogtewerker en technisch medewerker ter beschikking; Erfgoed Noorderkempen nam contact op met de eigenaars van de panden met sgraffitidecoraties en nam de logistieke planning voor haar rekening. Ook studenten van de opleiding Conservatie en Restauratie van de Universiteit Antwerpen staken hun handen uit de mouwen.
Een sgraffito is een zeer broos kunstwerk en dat werd tijdens deze inventarisatie maar al te duidelijk. Vele sgraffitipanelen zijn in zeer slechte staat. Restauratie en/of reconstructie zijn aangewezen, maar niet altijd realiseerbaar omwille van financiële redenen of desinteresse van de eigenaar. Het is daarom belangrijk om de nog zichtbare tekeningen op de gevels te kopiëren voordat ze voorgoed verdwijnen. Met uitzondering van drie sgraffitipanelen in het koor van de Heilig Hartkerk, zijn er van de sgraffiti in Turnhout immers geen ontwerptekeningen bewaard. Dankzij het inventarisatiewerk van Tur’Nouveau, wordt het nu echter mogelijk om – ook zonder ontwerptekening – de sgraffito naar het oorspronkelijke ontwerp te herstellen, ook al is de geveldecoratie zelf reeds verdwenen of niet meer als dusdanig herkenbaar.
Dankzij deze inventarisatie, hebben we ook meer inzicht gekregen in de specifieke stijl van Cauchie in Turnhout. Zijn stijl is zeer herkenbaar en is een combinatie van de florale en geometrische art nouveau. Terugkerende kenmerken zijn de dubbele lijn als kader, de symmetrische opbouw van de compositie, de circulaire motieven (pastilles) en de gestileerde florale motieven, zoals de roos, acanthusbladeren en het gebruik van stengels. Ook klassieke motieven, zoals guirlandes en festoenen, komen voor in zijn sgraffiti. Een verder vaak gebruikt beeld is het vrouwenhoofd, frontaal of in profiel weergegeven, centraal gepositioneerd in een medaillon en omgeven door florale motieven.
Ook het kleurgebruik van Cauchie is opvallend. Vaak voorkomende combinaties zijn rood-oranje en donkergroen-lichtgroen, met in het oog springende details vaak in wit en bladgoud. Egale vlakken worden geschilderd ‘al fresco’ en figuren, portretten en landschappen ‘al secco’ met verschillende toonwaarden en schaduwen.
