Het kanaal is aangelegd tussen 1844 en 1875 en vormde sindsdien een eigen grenslijn in het landschap die ook militair-strategisch van belang was. In de Eerste Wereldoorlog realiseerden de Duitsers hier een verdedigingslinie: de Turnhoutkanalstellung. Deze moest bescherming bieden voor een inval van de geallieerden via het neutrale Nederland. Aan weerszijden van het kanaal Dessel-Schoten werden bunkers gebouwd volgens een vast schema, aangevuld met loopgraven, prikkeldraadversperringen en miltrailleurposten. Bij het terugtrekken van de Duitse troepen na D-day vormde ‘de vaart’ opnieuw het strijdtoneel in de achterhoedegevechten met de geallieerde Poolse en Engelse bevrijders. Op verschillende plaatsen werd slag geleverd.
Ontdek waar de bunkers en bruggenhoofden van de Kanalstellung verborgen zitten, kijk hoe deze opnieuw in de kijker worden gezet en luister naar de verhalen van moed en zelfopoffering.
Op de volgende ‘vertelpunten’ krijgt u op Open Monumentendag extra info via panelen of vertelt een gids u meer tussen 13u en 17u. De nummering is ook terug te vinden op de gele bollen op de kaart (zie verder)
NR. 1 Monument Luitenant Salmon
Aan het monument ter ere van de Britse Luitenant Salmon herbeleefd u de bevrijding van Turnhout in september 1944. De geallieerde soldaten worden met open armen ontvangen door de uitbundige menigte die is samengestroomd op de Grote Markt. Maar de weg naar de overwinning is nog lang. De terugtrekkende Duitse troepen geven zich niet zomaar gewonnen en verschansen zich achter het kanaal.
Parking Brasserie Miraneau, Koningin Elisabethlei 92, Turnhout
NR. 2 Bevrijding van de Noorderkempen
Vanaf 23 september 1944 start de bevrijding van de Noorderkempen. Na de oversteek over het Albertkanaal stoten geallieerde troepen van Britten, Canadezen en Polen door tot aan de Vaart. Wat volgt is een puik staaltje militaire strategie om de Duitse stellingen te doorbreken. Aan de voet van de fietsersbrug ten zuiden van het kanaal vertellen we u meer over dit in zijn werk ging en welke troepen hier bij betrokken waren.
Picnickplaats Fietsersbrug Bels Lijntje, kant Wouwerstraat, Turnhout
Op verschillende plaatsen langs het kanaal bevinden zich betonnen bunkers, die een restant zijn van de Turnhoutkanalstellung, gebouwd in 1916-1917. Ter hoogte van de verdwenen brug aan onder de ring van Turnhout bevindt zich een goed bewaard bruggenhoofd, waar de bunkers als stille getuigen staan wachten op een geallieerde inval vanuit het neutrale Nederland. Eén van deze bunkers is hergebruikt als vleermuizenbunker. Deze beestjes vinden in deze bouwwerken immers een ideaal stabiel klimaat om te overwinteren.
Brug 3, Wieltjes, Turnhout
NR. 4 Herondekking van de bunkerlinie
Onderzoek van de Universiteit Gent bracht Duitse luchtfoto’s van de Turnhoutkanalstellung aan het licht, die zijn genomen door ene luitenant Zimmermann eind 1917. De provincie Antwerpen zette zijn schouders onder het project, wat resulteerde in de herlocalisatie van talloze bunkers en de bijhorende versterkingen als loopgraven, prikkeldraadversperringen en miltrailleurposten. Met hulp van de Simon Stevinstichting, gespecialiseerd in vestingbouw, ontrafelden ze het mysterie van deze ‘vergeten linies’ aan de noordgrens van het bezette België. Leer meer over deze verdedigingslinie, hoe deze tot stand kwam, hoe ze werd ‘herontdekt’ en het historische belang ervan.
Brug 4 Oosteneinde, Steenbakkersdam , Beerse
NR. 5 ‘Brickwork Battles’ bij Den Hout
Na de oversteek van het kanaal bij Rijkevorsel, splitsen de geallieerde troepen zich op. Een deel volgt het kanaal in de richting van Beerse. Daar ontmoeten ze al snel tegenstand van de Duitse soldaten die zich in en rond de steenbakkerijen hebben verschanst. De bewoners van Den Hout bevinden zich enkele dagen in het middelpunt van de vuurgevechten.
Brug 5 Den Hout, Rijkevorselseweg 1, Beerse
NR. 7 Plum Bridge over het sas
De oversteek van het kanaal ter hoogte van het Sas in Sint-Jozef speelde een sleutelrol in de bevrijding van de Noorderkempen. De geallieerden konden met hulp van het verzet snel een bruggenhoofd aan de overkant maken. Maar de Duitse weerstand bleek hevig en de bevrijding van Rijkevorsel verliep niet zonder slag of stoot. Luister aan het monument nabij Sas 1 naar de gebeurtenissen in Rijkevorsel Wandelaars kunnen hier op Open Monumentendag ook starten aan de Polar Bears tocht, die de route van de bevrijders naar de Kolonie van Merksplas volgt.
Oorlogsmonument Plum Bridge, Sluis 1, Sint-Jozef Rijkevorsel
Startpunt van de route in Turnhout is de brug aan Kastelein waar een herdenkingsmonument voor luitenant Salmon staat. De route volgt ‘de Vaart’ en toont de restanten van de bunkerlinie. In Rijkevorsel begin je bij het herdenkingsmonument aan het sas in Sint-Jozef.
Deze fietsroute maakt deel uit van een fietslus van ca. 45 km, die je langs verschillende locaties brengt die een belangrijke rol speelden in de Eerste en Tweede Wereldoorlog. De route volgt grotendeels de bestaande fietsknooppunten.
Klik op de kaart om grotere versie te openen (je kan dan in- en uitzoomen door op het vergrootglas of +/- te drukken):
Op de achterkant van de kaart kan u extra informatie vinden over de vertelpunten en locaties, klik op de afbeelding om te vergroten:
Deze kaart zal op zondag 9 september op A2 formaat gratis beschikbaar zijn op verschillende locaties langsheen de route.
Vanuit Sint-Jozef kan je het andere deel van de fietslus ‘Passeursroute’ starten. Hier treed je in de voetsporen van de passeurs die tijdens de Eerste Wereldoorlog lijf en leden riskeerden om goederen en mensen door ‘den Doodendraad’ te smokkelen.
