Na de inname van België sloot het Duitse leger in april 1915 de grenzen met het neutrale Nederland hermetisch af door middel van een elektrische draad van 2000 Volt. Onder meer de Belgische enclave van Baarle-Hertog werd daarbij afgesneden. Deze toestand zette aan tot smokkelen, vaak op zeer georganiseerde wijze. Kranten en brieven, maar ook voedsel, kleding en zelfs mensen werden met gevaar voor eigen leven door “den Doodendraad” gebracht.
Op de volgende ‘vertelpunten’ krijgt u op Open Monumentendag extra info via panelen of vertelt een gids u meer tussen 13u en 17u. De nummering is ook terug te vinden op de gele bollen op de kaart (zie verder).
NR. 6 DE ‘LUIENHOEK’
Eén van de vaste routes van deze ‘passeurs’ vertrok in Sint-Jozef-Rijkevorsel. Aan de zogenaamde ‘Luienhoek’ aan de Meir kom je te weten welke inwoners van Sint-Jozef lijf en leden riskeerden om goederen en mensen langs ‘Den Doodendraad’ te smokkelen. De ‘Luienhoek’ is het startpunt van de fietslus ‘De Passeursroute’.
Meir 1, Sint-Jozef Rijkevorsel
NR. 8 MOLENWIEKEN IN HET VERZET
De Stenen Bergmolen van Rijkevorsel dateert uit 1861 en is een van de weinige ‘levende’ molens in de regio. De molen is daarom beschermd monument en wordt geregeld draaiende gehouden door de vrijwillige molenaars. Tijdens de Eerste Wereldoorlog speelde de molen van Rijkevorsel een cruciale rol van seingever. Hoe dit in zijn werk ging en wat het lot van de molenaar was in zijn verzet, kom je hier te weten.
Stenen Bergmolen, Looiweg-Potbergstraat , Rijkevorsel
NR. 9 LANDLOPERSBEGRAAFPLAATS IN MERKSPLAS
Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikte de bezetter de gevangenis van Merksplas als verzamelplaats van psychiatrische zieken uit Noord-Frankrijk. Toen de Spaanse Griep uitbrak, stierven er in Merksplas wel 2000 mensen! De landlopersbegraafplaats werd hun laatste rustplaats. Ook in de Tweede Wereldoorlog werd de kolonie niet gespaard. De bevrijding van het Merksplasse landlopersdomein ging gepaard met een ware veldslag. Dankzij korporaal Harper werd er een bres geslagen en kon het domein worden bevrijd. Twee monumenten herinneren aan deze gebeurtenis: het Harpermonument aan de Quarantainestal en het Vredesmonument aan de Landloperskapel.
Kolonie Merksplas, Kapelstraat 9, Merksplas
NR. 10 AFSPRAAK MET DE PASSEURS
In de herberg aan het Bolks Heike verzamelden de Passeurs voor hun gevaarlijke tocht naar de grens. Het speelt dan ook een belangrijke rol in tal van verhalen van de ‘grensgidsen’. Beleef mee hoe het met hen verliep, geniet nog van een (laatste?) drankje en begeef je dan moedig op weg naar ‘den draad!
Bolks Heike, Bolk 10, Rijkevorsel
NR. 11-13 SMOKKEL AAN DE DODENDRAAD
Vanaf knooppunt 99 sluiten we aan op de Dodendraadroute, die er in 2013 is gekomen door de inzet van heemkundige kring Amalia Van Solms. Voorbij de kolonie van Wortel (11) kan u het verhaal beluisteren over Jan Vleugels, een grensgids die kort na de oorlog zijn memoires in een roman te boek stelde. Iets verderop aan de Wittekeiweg verneemt u het trieste lot van een passant (12). Aangekomen bij gereconstrueerde Schalthaus of schakelhuis (13) komt u meer te weten over de avonturen van de grensgidsen en passeurs uit het boek ‘Rakkers der Grenzen’.
Schakelhuis, Zondereigen / Ghil, Baarle-Hertog
Deze fietsroute maakt deel uit van een fietslus van 45 km, die je langs verschillende locaties brengt die een belangrijke rol speelden in de Eerste en Tweede Wereldoorlog. De route volgt grotendeels de bestaande fietsknooppunten.
Klik op de kaart om grotere versie te openen (je kan dan in- en uitzoomen door op het vergrootglas of +/- te drukken):
Op de achterkant van de kaart kan u extra informatie vinden over de vertelpunten en locaties, klik op de afbeelding om te vergroten:
Deze kaart zal op zondag 9 september op A2 formaat gratis beschikbaar zijn op verschillende locaties langsheen de route.
Vanuit Zondereigen rij je via het Bels Lijntje richting Turnhout waar je kan aansluiten op het andere deel van de fietslus ‘Strijd aan de Vaart’.
Je kan ook doorsteken richting Hoogstraten voor de tentoonstelling “Herr Bürgemeister”. In het dagboek van de burgemeester van grensgemeente Meerle komen we meer te weten over zijn ervaringen met de Duitse bezetter, zijn dorpsgenoten en vele smokkelaars.
