Ondergrondse geheimen: voorraadpot

Archeoloog Wim Tiri werkt als vrijwilliger in ons onroerenderfgoeddepot. In de reeks ‘Ondergrondse geheimen’ deelt hij zijn grote en kleine ontdekkingen.

In het schervenmateriaal van opgravingen gedaan in en rond Turnhout zitten vaak opvallende randscherven versierd met duimindrukken in roodbakkend aardewerk. Maar wat kunnen deze scherven ons vertellen? 

De randscherven zijn afkomstig van bolle potten met een brede buikdiameter en een korte wijde hals met duimindrukken onder de rand, twee schuin opstaande (gegroefde) oren en op aangeknepen standring. Deze potten zijn nauwelijks geglazuurd (en als ze geglazuurd zijn is het meestal aan de buitenzijde aan rand en schouder) en vertonen geen brandsporen. En het valt op dat desondanks de grote diameter van deze potten de wandenscherven bijzonder dun. Waarschijnlijk waren dit voorraadpotten die konden afgesloten worden met een (houten) deksel en gebruikt werden voor het bewaren van droge substanties zoals bloem of graan. Het afsluiten van de voorraad was belangrijk omwille de vele ratten en muizen die anders maar graag een graantje kwam meepikken.

Opvallend is dat dit type voorraadpot vooral voorkomt in de Kempen (zowel in de Nederlandse provincie Noord-Brabant als de Antwerpse Kempen. Oosterhout kan als mogelijk  productiecentrum naar voor geschoven worden. Geweten is dat hier vanaf 1450 aardewerk werd gebakken, met een grote specialisatie in vrij grote vormen (als potten en kannen). 

Gelijkaardige voorraadpotten werden onder meer gevonden in ’s-Hertogenbosch (hier betreft het een exemplaar in grijsbakkend aardewerk, afkomstig van en gebruikt door Robbrecht de Potter – pottenbakker – tussen 1437 en 1456), Dordrecht (Tolbrugstraat-Varkensmarkt, beerputcontext gedateerd tussen 1530 en 1575), Tilburg (Stappegoor, kuil gedateerd tussen 1500 en 1550) en Eindhoven (kasteel Gagelbosch, 16de eeuw). In Vlaamse contexten ben ik deze vooralsnog niet tegengekomen (wat niet wil zeggen dat ze niet gevonden zouden zijn).

Uit de opgravingen in Turnhout komen alvast twee archeologisch volledig exemplaren en verschillende (voornamelijk) randfragmenten. Deze kunnen aan de hand van de bijvondsten gedateerd worden tussen 1450 en 1550 (1575)

Info voor bij de afbeeldingen (van boven naar onder en van links naar rechts):

• Afb. 1: Voorraadpot in roodbakkend aardewerk uit de opgraving Jacobsmarkt, H. 31cm, randdiam. 23 cm (S393, depotnr. 2009_073_0751), contexctdatering tussen 1450 en 1550.
• Afb. 2: Voorraadpot uit de opgraving Turnova (Brepols), context S442, datering 1550-1575.
• Afb. 3: Randfragment van een voorraadpot uit de opgraving Jacobsmarkt (S393, depotnr. 2009_073_0751), contextdatering tussen 1450 en 1550.
• Afb. 4: Voorraadpot uit Tilburg (opgraving Stappegoor, Kuil spoor 10001/3007), datering 1500/ 1525-1550.